Олег Сидоров: «Дойдубар кэлэн кинигэбин билиһиннэриим ураты долгутуулаах»
А.А. Черемных аатынан оҕо искусствотын оскуолатыгар Олег Сидоров-Олег Амгин “Они основали Республику” диэн кинигэтин уонна Күннүк Уурастыырап аатынан кииннэммит бибилэтиэкэ иһинэн тахсыбыт “Баай историялаах Амма сирэ” диэн Олег Сидоров 60 сааһыгар ананан тахсыбыт саҥарар кинигэ сүрэхтэниилэрэ үс чаас устата буолан ааста. Көрсүһүүгэ сылдьыбыт литератураны сэргээччилэр бэрт истиҥ киэһэҕэ сылдьан, астынан тарҕастылар.
Көрсүһүүгэ Олег Сидоров бэйэтэ эрэ буолбакка, аҕа доҕотторун уонна олоҕун аргыһын Лена Алексеевнаны кытта кэлбит. Саха норуодунай суруйааччылара Николай Лугинов уонна Иван Мигалкин, уопсастыбаннай деятель Афанасий Мигалкин кэлэннэр кинигэлэр эрэ сүрэхтэниилэригэр буолбакка, оҕолору кытта эмиэ көрсүһэн, умнуллубат түгэннэри бэлэхтээтилэр. Ол курдук Олег Гаврильевич үөрэммит оскуолатыгар, В.Г. Короленко аатынан Амма 1№-дээх орто оскуолатыгар сылдьаннар учууталлары, үөрэнээччилэри кытта көрсүһүүнү тэрийдилэр. Бу көрсүһүүттэн икки өттүттэн олус астынан, бэйэ-бэйэҕэ элбэҕи бэрсэн, арыйан тарҕастылар.
“Аныгы кэм оҕолоро олох атын көлүөнэ. Оскуолаҕа сылдьан санаам көтөҕүлүннэ. Бэртээхэй көлүөнэ үүнэн иһэр эбит. Оҕолору олох аахпат буоллулар диэн мөҕүмэҥ. Кинилэри үчүгэйдик көрүҥ. Дьон буолан тахсыахтара. Билигин атын көлүөнэ. Наһаа аһаҕастар. Оскуолаҕа буолбут көрсүһүү кэнниттэн миэхэ туох эрэ атын уратын иэйии киирдэ”, - диэн бэйэтин санаатын норуодунай суруйааччы Николай Лугинов тириэрдэр.
А.А. Черемных аатынан оҕо искусствотын оскуолатыгар буолбут көрсүһүүгэ кэлбит ыадьыттар биир дойдулаахпыт туһунан, кини Саха автономията олохтонуута 100 сылыгар ананан тахсыбыт кинигэтин үрдүктүк сыаналаан бэйэлэрин санааларын тириэртилэр, Амманы кытта сибээстэрин билиһиннэрдилэр. Суруйааччылар аһаҕас санаалара, Амма туһунан истиҥ иһирэх тыллара көрсүһүү кыттыылаахтарын бэркэ сэргэхситтэ. Маннык атах тэпсэн олорон норуот суруйааччыларын уонна кинигэ ааптарын кытта кэпсэтии долгутуулааҕын, хайа да түгэҥҥэ киһиэхэ олус элбэҕи биэрэрин этэллэр. Кэлбит дьон Олег Сидоров кинигэлэрин быыстапкатын сөҕө да, хайгыы да көрдүлэр.
“Наһаа көхтөөх тэрээһин буолла. Маннык тэрээһиҥҥэ урут сылдьа илигим. Саха интеллигенциятын көрөн астынным. Кинилэри илэ харахпынан көрөн, эт кулгаахпынан истэн олус диэн дуоһуйууну ыллым. Олег Гаврильевич саҥа дьоһун кинигэтин бэлэх ылан үөрэн туран, дьэ мантан киэһэ ааҕыам. Суруйааччылар кэпсээннэрин олох чуумпуран олорон иһиттим. Түөрт чаас кэриҥэ буолбут көрсүһүүттэн олох сылайбатым. Билбэккэ да хааллым диэххэ сөп. Аммалар наһаа көхтөөх эбиттэр. Мин Аммаҕа кэлбитим саҥа уон сыл буолла. Ол кэм тухары маннык тэрээһиҥҥэ саҥа сырыттым уонна астынным, үөрдүм-көттүм”, - диэн Ольга Дьячковская санаатын үллэһиннэ.
Бу күн эҕэрдэ тылларын, кинигэ туһунан көрүүлэрин улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Нюргуяна Илларионова, улуус култуураҕа уонна норуот айымньытыгар управлениетын салайааччыта Иван Иванов, Амма нэһилиэгин баһылыгын солбуйааччы Василий Дьяконов, кыраайы үөрэтээччи Михаил Алексеев, Амма кииннэммит бибилэтиэкэтиттэн дириэктэри солбуйааччы Светлана Макарова, Алексей Пестерев, үөрэх управлениетыттан Алтана Артемьева, бииргэ үөрэммит оҕолорун аатыттан Белла Чемезова, олохтоох ааптар Дария Васильева-Амма Даайыс, Олег Гаврильевич дьиэ кэргэнинэн доҕордоһор ыала Надежда Слепцова, оҕо исскусствотын дьиэтин дириэктэрэ Любовь Заварзина, бииргэ төрөөбүттэрэ Наталья уонна Петр Сидоровтар, олоҕун аргыһа ХИФУ преподователэ, культурология билимин кандидата Лена Сидорова тириэртилэр. Ону сэргэ Санкт Петербургтан доҕоро, биир дойдулааҕа филологическай наука доктора, профессор Александр Петров, Дьокуускайтан “Айар” кинигэ кыһатын дириэктэрин солбуйааччы Валерий Луковцев эҕэрдэлээтилэр.
Түмүккэ Олег Сидоров махталын тириэртэ уонна инники былааннарын билиһиннэрдэ. Ол былааннарын сэгэтэн көрдөххө улуус бастакы кулубата Афанасий Рязанскай, кини уола Асклипидиот, Аммаҕа түмүктэммит гражданскай сэрии туһунан үлэлэри суруйар санаалаах.
“Олус долгутуулаах көрсүһүү буолла. Дойдум дьоно кэлэн бэйэлэрин санааларын эппиттэрэ, үлэбин ырыппыттара бу миэхэ инники өртүгэр тирэх буолуо дии саныыбын. Былааммыт билигин да элбэх. Ол иһигэр Аммам улууһун кытта сибээстээх үлэлэр. Бары кэлэн кыттыбыт дьоҥҥо, көрсүһүүнү тэрийбит дьоҥҥо дириҥ махталбын тириэрдэбин”, - диэн этэр Олег Гаврильевич көрсүһүү түмүгүнэн.
Бу көрсүһүүгэ ураты түгэннэр буолан аастылар. Ол курдук Олег Сидоров өссө оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан оҕо музыкальнай оскуолатын художественнай кылааһыгар үөрэнэ сылдьан маска кыһан оҥорбут үлэтин Күннүк Уурастыырап аатынан бибилэтиэкэ булан, бэлэх быһыытынан уунна.
Ону сэргэ Олег Сидоровка анаммыт “Баай историялаах Амма сирэ” диэн саҥарар кинигэ кыттыылааҕа, учуутал Ирина Бочкарева “Дерево Тыгына” диэн Олег Сидоров уус уран кэпсээниттэн быһа тардан ааҕан ааптары олус диэн долгутта.
Бу саҥарар кинигэ кииннэммит бибилэтиэкэ кыраайы үөрэтэр салаатын кылаабынай бибилэтиэкэрэ, сүрэхтэниини салайан ыыппыт Вероника Стручкова улахан бырайыагын 16-c таһаарыта буолар. Уопсайа 80 мүнүүтэлээх. Сүрүн тутулугар ааптары кытта сэһэргэһии киирдэ. Сүрэхтэниигэ Олег Гаврильевич “Илин” сурунаал тэриллиитин туһунан кэпсиирин быһа тардан иһитиннэрдилэр.
Сүрэхтэнии кэнниттэн кыттыылаахтар ааптартан автограф суруйтаран, хаартыскаҕа түһэн истиҥ тэрээһинтэн бэркэ дуоһуйан тарҕастылар. Олег Амгин Саха автономията тэриллиитин историятын дьиҥ докумуоннарга олоҕуран сэһэргиир, ону тэрийсибит дьон туһунан суруйар кинигэлэрин олохтоох бибилэтиэкэлэртэн булан ааҕаргытыгар, өрөспүүбүлүкэбит историятыгар билиигитин хаҥатаргытыгар сүбэлиибит. Кыраайы үөрэтээччи Михаил Алексеев бу кинигэ олус интэриэһинэйин, “дьиҥ чахчы кыраайы үөрэтээччилэр остуолга уура сылдьан туһанар кинигэлэрэ буолар” диэн бэрт сөпкө бэлиэтээтэ. Онтон норуот суруйааччыта Николай Лугинов бу кинигэ өрөспүүбүлүкэ сүрүн түгэннэрин сүрүннүүр, үгүс мөккүөрдээх боппуруостарга эппиэттэри биэрэр, дьону биир санааҕа түмэр ураты суолталаах диэн үрдүктүк сыаналаабытыттан да тирэхтэнэн, айымньылары булан ааҕар хайаатар да наада.
