Литературная Якутия


 
17.08.2020
 
Вера Иванова

Мээндиги нэһилиэгин кытта суруйааччылар ситимнэрэ бөҕөргүүр

Амма улууһун Мээндиги нэһилиэгэр духуобунаска, култуураҕа, историяҕа улахан болҕомто ууруллар.

 

Амма эбэ күн сырдык күлүмүгэр суһумнуу устарыттан, уҥуор долгулдьуйа хамсыыр ходуһа бааһыналарыттан, харах ыларын тухары тайыыр күөх хайалары көрөртөн, ама, ханнык киһи сүрэҕэ үөрүө, санаата көтөҕүллүө суоҕай?! Бу мээндигилэр биир киэн туттар кэрэ, бэлиэ сирдэрэ – Кыыс Амма кытылын үрдүгэр турар тиит мас тулалаах арыы саһыл тыаҕа баар “Харысхал” сынньалаҥ паарката буолар. Чахчы даҕаны Аар айылҕа айарга-тутарга, ыллыырга-туойарга анаан айбыт кэрэ сирэ. Манна дьон-сэргэ, оҕо аймах сөбүлээн сынньанар. Киһи сэргиирэ диэн беседкалар бары анал ааттаахтар: “Дьиэ кэргэн”, “Саахыматчыттар”, “Кыраайы үөрэтээччилэр”, “Тапталлаахтар” – барыта биэс беседка баар. Хас беседка аайы дьиэ кэргэҥҥин, доҕотторгун кытта сынньанарга шашлыктыыр мангалларга, бөх быраҕар буочукаларга тиийэ толкуйдаммыт.

 

Аҕыйах хонуктааҕыта бу пааркаҕа “Суруйааччылар” беседкаларын үөрүүлээх аһыллыыта буолбута. Бэлиэ тэрээһиҥҥэ биллэр очеркист, публицист, поэт, “Чолбон” сурунаал сүрүн редактора, Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Гаврил Андросов уонна билиҥҥи кэм биир бастыҥ поэта Рустам Каженкин саха народнай суруйааччыта, драматург, прозаик, сценарист биир дойдулаахпыт Василий Егорович Васильев – Харысхал ыҥырыытынан кэлэн кыттыбыттара.

 

Эдэр суруйааччылары Абаҕаҕа Саһыл Сыһыыга Кармановтар туристическай базаларыгар, Мээндигигэ Билиистээххэ, Баай Белолюбскай аллеятыгар, Ампаардаахха Тыгын Дархан киинэ уһуллубут кириэппэһигэр, итиэннэ нэһилиэк иһигэр баар Кыайыы болуоссатыгар, “Олоххо дьулуур” уонна үлэ дьонун уруйдуур сквердэргэ, Василий Егорович аатын сүгэр олохтоох модельнай библиотека музейыгар, кыраайы үөрэтээччи М.В. Алексеев Аммаҕа гражданскай сэрии историятын кэпсиир научнай-чинчийэр лабораториятыгар сырытыннаран история чахчыларын кытта билиһиннэрдилэр. Бу туһунан “Чолбон” сурунаал сүрүн редактора, Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Гаврил Андросов санаатын маннык үллэстэр:

“Мээндиги – дириҥ историялаах эдэр нэһилиэк эбит. Историяны кэрэхсээччи быһыытынан үйэтитии уонна ааспыты үөрэтии үлэтэ киэҥ хоннохтоохтук ыытыллар сирэ диэн бэлиэтии көрдүм. Улуу Хоро олохсуйбут түөлбэтэ, Россия үрүҥнэр тиһэх кыайыыларын ситиспит сирдэрэ Билиистээх алаас, баай Белолюбскайдар олохторо курдук ытык сирдэрдээхтэр. Бу хайысхаҕа нэһилиэк дьаһалтата суруйааччы Баһылай Харысхалы уонна кыраайы үөрэтээччи Михаил Алексеевы кытта бииргэ үлэлэһэллэрэ хайҕаллаах суол. Аҕа доҕорум, норуот суруйааччыта Баһылай Харысхалы дьоно-сэргэтэ ытыктыырын, нэһилиэк салалтата уонна общественноһа болҕомто уурарын илэ харахпынан көрөн, эт кулгаахпынан истэн астынным. Кини аатын олохтоох библиотекаҕа иҥэрбиттэр. Аны “Харысхал-парк” диэн сынньалаҥ түһүлгэтэ тутулла турар. Амма кытылыгар “Суруйааччы беседката” турбута олус символическай. Суруйааччылар Мээндиги нэһилиэгин кытта ситиммит бөҕөргөөн инникитин бииргэ үлэлэһиэхпит, Амма дьонугар, литератураҕа туһалаах бырайыактары оҥоруохпут дии саныыбын. Бу биһиги сырыыбыт онно олук ууруо диэн эрэллээхпин”.

Онтон Россия суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ Рустам Каженкин Аммаҕа суруйааччыларга сыһыан өрүү уратытын устудьуон эрдэхтэриттэн истэн билэллэрин этэр:

“Ити санааны быйылгы, Василий Васильев-Харысхал салалталаах айар айаҥҥа сылдьан бигэргэттибит диэхпин баҕарабын. Онуоха Мээндиги кэрэ сиригэр суруйааччыларга аналлаах беседка арыллыыта улахан суолталаах. Ити көннөрү дьоһун тутуу буолбатах. Ити литератураҕа уопсайынан уонна Амма сирин, Амма дьонун суруйааччыларга сыһыанын көрдөрөр үтүөкэн холобур. Мээндиги нэһилиэгин дьоно, салалтата ити боппуруоһу бэркэ тэрийэн, салгыы да бу хайысхаҕа үлэлэһэр баҕалаахтарын биллэрбиттэрэ үөрүүлээх. Тоҕо диэтэххэ, манна айылҕалыын алтыһар кэрэ сир буоларын таһынан, Амма эбэ долгулдьуйа ааһарын таһынан, история өлбөт-сүппэт тыйыс да, өрөгөй да түгэннэрэ, култуурабыт үрдүүр-төргүүлүүр кэмнэрин түстээччилэр олохторунан күндү уонна интэриэһи тардар. Маннык көхтөөх дьонноох, баай историялаах, үрдүк култууралаах нэһилиэк кэскилэ киэҥ буолуохтаах диэн сэрэйэбин”.

 
Газета «Амма олоҕо»