Сахалыы
…Ханнык да тиэмэҕэ биир сүрүн санаа (идея) баар буолуохтаах; олоххо баартан суруйар буоллаххына, эн маны фотография курдук устума, эн кинини бэйэҥ идеяҕынан сырдатан, уус-уран айымньы күүһүнэн дьүһүннээн көрдөр. Идеятын, caнaaҕын толору суруй, толору тэнит, форманан хааччахтаама, идеяны дьүһүннээбэт форма наадата суох, идеяны көрдөрөөрү форма оҥоһуллар, идеяны тыыннаах дьүһүннүүргэ, бу дьүһүн тас көстөр көстүүгүн биэрэргэ, ол онно эрэ форма суолтата улаатан тахсар. Уус-уран айымньыга идея суолтата форма суолтатын бастыыр, ол эрээри умнума: сыгынньах идея, формата суох идея, уус-уран айымньыны биэрбэт, иккиэн арахсыспат ситимнээхтэр, идеяттан айымньы дьүһүнэ тахсар, идеяттан тахсар дьүһүнэ эмиэ бу идея сүнньүнэн көрөн сөптөөх форма бэриллэр. Айымньы дьыалата — улахан улуу дьыала буолар, онон айар үлэбит, культурабыт үрдээтэҕин ахсын, үрдүк кэрдиискэ тахсан иһиэхтээх. Биһиги төрүт сорукпут – олоххо инники этэрээт буолан иһиэхтээхпит.
Уус-уран тыл эдэр үлэһиттэрин бөлөхтөрүн соруктара. –
П. А. Ойуунускай. Айымньылар. 7 том. –
Якутск: Як.кн-ое изд-во. – С.103.
Сиэн Кынат «Уматар чуумпу», «Айылгы арыллыыта» кинигэлэрэ
Анатолий Старостин — Сиэн Кынат «Уматар чуумпу» кинигэтэ аан, аат, түөрт хоһоон, ахтыы тиһиликтэриттэн турар. Аан, аат хоһооннор киһини сиэтэн киллэрэр, бүтэһигэр олоххо тапталга алҕаан туттарар курдуктар, сүрүн хоруйу биэрэллэр. «Кырдьыгы өрө тутан суруйдарбын диэн баҕалаахпын…» бу тыллар Сиэн Кынат олоҕун анаабыт дьулуурун көрдөрөллөр. |
Егор Андреев-Хоһуунай хоһоонноро
Бу манна этиллибит сырдык куттаах тыллар, күн аайы Хоһуунай айбыт хоһоонноро салгын ситимигэр тилийэ көтөллөр. Хоһоон тылын күүһэ ханыыласпыт, хатыланар тылларынан, рифманан бэриллэр. Ааптар хатыланар тыллары, рифманы, уһун сүһүөхтээх тыллары таба туттара, хоһоон тэтимэ бэйэтэ бэлэм ырыа курдук тыаһаан-ууһаан долгулдьуйан, сэгэлдьийэн барар. Ол курдук хайы-үйэ ырыа буолбут: «Суруйбут киһи хаарга», «Аргыс ардахтар»... |
Бэйээт сүрэҕэ
Бу аймана-аҥаатта турар улаҕата биллибэт Улуу Дойдуну, анарааҥҥыта көстүбэт Аан Дайдыны иэгэйэр икки атахтаах, саллайар салаҥ бастаах киһи барахсан — урааҥхай саха төрөөн-ууһаан, төрүттээн-уустаан, баа бэйэлээх буолан баһылаан-көһүлээн олорор. Оттон үллэр үйэлэр өргөстөрүгэр, аллар дьыллар арҕастарыгар тыыннаах хаалан тыын салҕыырга, тыган тыллар сыдьаан ууһатарга бу кулун буолан кулахачыйа, ирбинньэх буолан эргичийэ турар... |
Кэрэмэс кийиитэ – Саргылаана Спиридонова
2015 сыллаахха Арассыыйа үрдүнэн Литэрэтиирэ сыла биллэриллэн, сир-сир аайы уус-уран тыл тула айар түмсүүлэр сөргүтүллэн, үлэлээн барбыттара. Ити сыл саҥатыгар Сунтаарга Дьокуускайтан кэлэ сылдьар айар куттаах дьону кытта көрсүһүү буолбута. Уһун остуол нөҥүө миигин утары биир сааһыран эрэр далбар хотун бэрт сэмэйдик туттан-хаптан, киһи диэки уу-холкутук унаарыччы көрөн ыла-ыла, намыын-наҕыл куолаһынан... |
Арчылан хоһооннорун туһунан + видео
Суруйааччылар сойуустарын норуоттар икки ардыларынааҕы түмсүүтүн, СӨ Суруйааччыларын уонна Арассыыйа Суруналыыстарын сойуустарын чилиэнэ, СӨ култууратын туйгуна, Афанасий Гуриновы-Арчыланы иккитэ түбэһэн көрбүтүм. Бэйэтэ сүрэҕин баҕатынан миэхэ эрийэн, үтүө тылы сүбэлээн турара истиҥ, сылаас. Биир кэм үрүлүйэр, оргуйар олох күүһүн-күдэҕин биир хоһоонугар (1992 с.) маннык эппитин курдук: …Ытылын, кымыһым, ытылын!... |
Айгыына «Саныырым эн эрэ…» кэпсээнэ
Сунтаар улууһугар Элгээйи нэһилиэгин айар куттаахтарын «Кулуһун» түмсүү күн сирин көрбүт кинигэтин сүрэхтэниитигэр Мииринэй Арыылааҕыттан онно оскуолаҕа саха тылын учууталынан үлэтин саҕалаан эрэр Акулина Иванова-Айгыына кэлэн ыалдьыттаан барбыта. Айгыына СӨ Суруйааччыларын сойууһун уонна Суруйааччы сойуустарын дойдулар икки ардыларынааҕы түмсүүлэрин (МСПС) чилиэннэрэ. |
Александр Львов хоһоонноругар санаа
Мин түбэһэ аахпыт Александр Львов аҕыйах хоһоонноругар ханна даҕаны ыксаабат эр киһи киэҥ, холку, бэйэтигэр эрэллээх, намыын саҥата бу сир олоҕун харыстыыр, имэрийэр, араҥаччылыыр санаа иһиллэн ааһарга дылы. Ааптар, төрөөбүт сахатын тылын таптыыра, кини хас тылы бэйэтин айылгытын кыаҕынан бүөбэйдээн, сылаас тыыны угар уонна бу хоһуйарыттан астыныыны, дуоһуйууну ылара сэрэйиллэр. Александр хоһоону дьиҥнээх доҕор оҥостон... |
Сиибиктэ «Ноотуу» кэпсээнэ
Светлана Николаевна Самсонованы-Сиибиктэни мин ватсаап ситимигэр баар хоһоон бөлөхтөрүгэр көрсөн билэбин. Ис-иһигэр киирдэххэ, Сиибиктэ үөрбүтэ-хомойбута таһыгар сылдьар, оҕо курдук дьоҥҥо олус ис-киирбэх, аһаҕас, билбитин-көрбүтүн кэтэх санаата суох кэпсэтэр киһитигэр тиэрэ тэбиир идэлээх. Хомойбутун-хоргуппутун тута умнан, аан дойдуга тапталынан эйэҕэс үлүгэрдик кэпсэтэн киирэн барыах айылаах. Кинини «Чороон» туһунан... |
Үрүҥ тыыннаах араҥаччы…
Бүгүһүн, Үөһээ Бүлүүгэ поэт Хара Лааҥкы:»Бэйээт кыргыттар күннэрэ илин саҕахтан сарсыарда дэйбиирдэнэн тахсыбыта уонна күлэ-үөрэ уот куйааһынан күлүм гынан күлүбүрүү уматаат, ол саҕахха киирбитэ. Көр, кэрэ диэн оннук кыл түгэнэ эбээт»,- диэн турар. Мин Тааттаттан тардыылаах, Чөркөөхтөн төргүүлээх Елена Филатованы-Сыгыйыгы кытта хоһоонньуттар ватсааптарын нөҥүө эрэ билсэр этибит. Бары таатталар курдук Сыгыйык хоһоонун... |
«Эйиигин күүтэр саҥа күн,
Саҥа санаа, ыраас ыллык»
Кулун тутар ыйга Ньурба Хаҥалаһын ытык сиригэр сырдык сардаҥа сыдьаайдаах Сата хайатыгар бара сырыттым. Саха сирин араас муннуктарыттан үксэ араа-бараа саастаах эҥин-эгэлгэ дьарыктаах, олорор олоххо туох эрэ ураты дьаныары, дьоҕуру сылыктаан дьиҥ бэйэлэрин булуна сатыыр дьон сүүрбэччэ буолан сырыттыбыт. Биһигини кытта биир айар куттаах дьүөгэм кэриэтэ кэрэчээн киһи Александра Винокурова – Күн Чөмчүүк сылдьыспыта... |
